Begin november opende demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Ingrid van Engelshoven in Maastricht het hypermoderne natuurkundelaboratorium ETpathfinder.
De komst van ETpathfinder versterkt de positie van de grensregio als kandidaat-locatie voor de nieuwe Europese zwaartekrachtsgolfdetector, de Einstein Telescope. De grensregio vormt het hart van een Europese topregio, aangezien er veel universiteiten in de nabijheid liggen - in Nederland, België en Duitsland. Ook is er een hoge concentratie aan high-tech bedrijven met expertise in de benodigde precisietechnologie.
Het laboratorium wordt gebouwd bij de Universiteit Maastricht en men werkt daarin samen met kennisinstellingen uit heel Europa. Projectleider Professor Stefan Hild: “We begonnen ETpathfinder met 15 partners uit Nederland, België en Duitsland. Universiteiten en onderzoeksinstituten uit Frankrijk, Groot-Brittannië en Spanje zijn sindsdien ook bij gaan dragen. Het is fantastisch om te zien dat al deze internationale expertise hier samenkomt.
Zwaartekrachtsgolven leren ons meer over het heelal. Wat gebeurde er bijvoorbeeld vlak na de Oerknal? Zwaartekrachtsgolven ontstaan wanneer twee hemellichamen, zoals zwarte gaten of neutronensterren, op elkaar botsen. Dit natuurgeweld zorgt voor een rimpeling in de ruimtetijd. Het effect daarvan is echter zo klein dat het pas in 2015 voor het eerst werd gemeten.
Rond het jaar 2035 moet een nieuwe Europese zwaartekrachtsgolfdetector gereed zijn: de Einstein Telescope. De Einstein Telescope vergt een investering van circa 2 miljard euro en wordt zo’n 10 keer gevoeliger dan huidige meetopstellingen. Zo’n grote toename in gevoeligheid is niet te realiseren met bestaande technologie. De benodigde technologieën en technieken zullen daarom eerst worden ontwikkeld en getest met ETpathfinder. Het gaat bijvoorbeeld om nieuwe koeltechnieken, spiegelcoatings en lasers. Deze innovaties krijgen naar verwachting ook toepassingen in de industrie.
De grensregio is, naast het Italiaanse eiland Sardinië, een kansrijke bouwlocatie voor de daadwerkelijke Einstein Telescope. De regio scoort hoog vanwege de bijzondere bodemsamenstelling, waardoor storende trillingen in de ondergrond worden gedempt. Bovengronds is het ook relatief rustig. Er zijn relatief weinig spoorlijnen en windturbines in de omgeving. Tegelijkertijd biedt de omgeving goede voorzieningen en herbergt de regio veel kennisinstellingen en technologiebedrijven.
Een nog te vormen internationaal platform besluit rond 2025 waar de Einstein Telescope gebouwd zal worden. De Maastrichtse faciliteit blijft hoe dan ook een belangrijke rol vervullen bij de Einstein Telescope.
